In de St. Augustinuskerk bevinden zich twee orgels: het Duyschot/Müller-orgel en het De Rijckere-orgel. Graag vertellen we wat meer over beide orgels.
Duyschot/Müller-orgel
Het orgel in de Sint-Augustinuskerk (voormalige Lutherse Kerk) werd gebouwd in
1707 door Johannes Duyschot en zijn zoon Andries. Het werd aanvankelijk
gebouwd voor de oude Lutherse Kerk in de Suikerpoort. In 1742, toen de huidige
kerk aan de Zuidsingel gereed was, werd het daar geplaatst en door de ontwerper
van het gebouw, stadsarchitect Jan de Muynck, aan de nieuwe omgeving
aangepast. Het grote beeld van koning David dateert uit die tijd. Het werd, evenals
het lofwerk en de fraaie consoles onder de torens van het rugpositief, vervaardigd
door de toen zeer bekende Middelburgse beeldhouwer Gerard de Grendel. Door
Johann Heinrich Hartmann Bätz en Albertus van Os werd toen ook het rugpositief
aan het orgel toegevoegd. Dit werd in 1754 belangrijk uitgebreid door Johann
Caspar Müller.
In de loop van de tijd onderging het orgel enige, gelukkig niet al te ingrijpende
wijzigingen. Het meest ingrijpend mag genoemd worden dat in 1912 de Mixtuur en
de Dulciaan van het rugpositief, naar de geest van die tijd, werden vervangen door
een Gamba en Voix Céleste. De Mixtuur en Dulciaan zijn in 1964 door W. van
Leeuwen Gzn. gereconstrueerd. Het hoofdwerk is, op de discant van de Trompet 8’
na, nog geheel zoals Duyschot het bouwde. Al in 1717 verwisselde Jacob Francois
Moreau de Trompet 8’ disc. voor een Vox Humana 8’. In 1822 herstelde Frederik van
der Weele, de Middelburgse stadsorgelmaker in die tijd, de oorspronkelijke
dispositie weer. Bij weinig Nederlandse historische orgels is zoveel van het
oorspronkelijke stemmenmateriaal bewaard gebleven.
Dispositie
Koppels
Hoofdwerk-Rugpositief B/D
Aangehangen pedaal
Tremulant op het gehele orgel
Stemming: Kirnberger/a’ = 440 Hz
Klavieromvang: C-c3
Pedaalomvang: C-c1
De Rijckere-orgel 1776
In 1776 bouwden de broers Petrus Josephus en Johannes de Rijckere een orgel
voor de Hervormde Kerk te Axel.
De 19 e eeuw heeft het instrument, op wat herstelwerk na, ongeschonden
overleefd. In 1906 en 1911 zijn echter door J. van der Kleij diverse aanpassingen
doorgevoerd. Zo is het handklavier vernieuwd, zijn de spaanbalgen vervangen door
een magazijnbalg en zijn, naar de geest van die tijd, twee tongwerken ingeruild
voor twee strijkers, een Viool 8’ en een Voix Celeste 8’.
In 1924 werd het instrument door A.S.J. Dekker uit Goes overgeplaatst naar de
Hervormde Kerk in het Limburgse Beek. Bij de plaatsing in Beek werd vanwege het
hoogtegebrek de middentoren ingekort en verdwenen de oorspronkelijk op de
torens aanwezige bekroningen. Ook aan de onderzijde werd de orgelkas ingekort
waarbij het aangehangen pedaal verdween.
In 1965 werd het orgel, vanwege de restauratie van de kerk, gedemonteerd en
opgeslagen.
In 1983 voerde de firma Fama & Raadgever de herplaatsing en restauratie uit. De
orgelkas werd hersteld, de vlammen tussen de pijpvoeten werden weer
aangebracht en de kas werd geschilderd en verguld. Er werd een nieuwe
windvoorziening gemaakt en de windlade werd hersteld, het klavier en de
registerknoppen werden vernieuwd en de dispositie werd hersteld, waarbij de
twee verdwenen tongwerken werden gereconstrueerd.
Vanwege de sluiting van de kerk in Beek werd het orgel in februari 2022 verkocht
aan Stichting De Rijckere-orgel 1776, die het orgel een plaats wilde geven op de
achtergalerij van de Sint-Augustinuskerk in Middelburg. Eind februari 2023 werd
het instrument gedemonteerd en overgebracht naar de werkplaats van
Verschueren Orgelbouw te Ittervoort.
De eind 2024 aangevangen restauratie beoogde het oorspronkelijke aanzien en de
proporties van het orgelmeubel terug te brengen. Zo kreeg de middentoren weer
de originele hoogte en werd een pedaalklavier (kistpedaal) in oude stijl opnieuw
vervaardigd.
De windvoorziening ligt nu achter het orgel en bestaat uit drie, naar historisch
voorbeeld nieuw vervaardigde identieke spaanbalgen. Het pijpwerk is
schoongemaakt en waar nodig hersteld.
De ingebruikname van het De Rijckere-orgel in de Sint-Augustinuskerk vond plaats
op 27/28 juni 2025.
Dispositie
Prestant
Cornet
Bourdon
Fluyte
Doublette
Nazard
Tierce
Sexquialter bas
Sexquialter sup
Fourniture
Cimbal
Trompet bas
Trompet sup
Clairon bas
Cromhoren sup
Tramblant doux
Tramblant roïal
Nachtegael
Aangehangen pedaal
Stemming: 1/4 komma middentoon/a’ = 403 Hz
Klavieromvang: CD-d3
Pedaalomvang: CD-g